"مرجان محمدی" در گزارش ماه نخستین شماره ماهنامه نسل چهارم نوشته است: بر اساس جدیدترین آمارهای منتشر شده از وضعیت اینترنت ایران و جهان که سازمان «نت‌ایندکس» منتشر کرد، جایگاه ایران علاوه بر اینترنت پرسرعت ثابت، در بخش اینترنت همراه نیز چندان جالب توجه نیست. براساس بررسی‌های سازمان «نت‌ایندکس» که یکی از معتبرترین مراکز ارائه آمار از سرعت و قیمت اینترنت در جهان است، در رتبه‌بندی سرعت دانلود اینترنت موبایل، ایران در جایگاه ۹۸ از میان ۱۱۴ کشور جهان قرار دارد. مصر، بوسنی، اندونزی و فلسطین در این رده‌بندی از ایران بالاتر و پاکستان، هند، لائوس و تونس پایین‌تر از ایران قرار دارند. رتبه نخست این رده‌بندی در اختیار نیوزیلند، با سرعت دانلود اینترنت موبایل 26/55 مگابیت بر ثانیه است و چین، دانمارک، تایوان، امارات و فنلاند به‌ترتیب در جایگاه دوم تا ششم این رده‌بندی قرار دارند.
در رتبه‌بندی سرعت آپلود اینترنت موبایل در جهان نیز ایران در جایگاه ۹۶ از بین ۱۱۴ کشور جهان قرار دارد. در این رده‌بندی نیجریه، مراکش، پاکستان و ترکیه بالاتر از ایران و بوسنی، اندونزی، فلسطین و بنگلادش پایین‌تر از ایران قرار دارند. جایگاه اول در این رده‌بندی در اختیار دانمارک با سرعت آپلود اینترنت موبایل 11/66 مگابیت بر ثانیه است. لوکزامبورگ، تایوان، امارات، کویت و نیوزیلند در جایگاه‌های بعدی این رده‌بندی قرار گرفته‌اند. در انتهای رتبه‌بندی، سودان با متوسط سرعت آپلود اینترنت موبایل ۴٩/ 0 مگابیت بر ثانیه در جایگاه آخر قرار دارد. اوکراین، ویتنام، نیکاراگوئه، میانمار و پاراگوئه به‌ترتیب بالاتر از سودان در انتهای این رده‌بندی قرار دارند.
حال به نظر می رسد با راه اندازی نسل سوم و چهارم ارتباطی این اختلاف فاحش با کشورهای نه چندان پیشرفته و توسعه یافته کمی بهبود یابد. مجوزی که وزیر ارتباطات در جشن بیست سالگی تلفن همراه آن را برای اپراتورها صادر کرد و گفت که تمام اپراتورها می‌توانند از پایان شهریورماه که مصادف با پایان دوران انحصار رایتل بود، خدمات نسل 3 و 4 را در کشور ارایه کنند. تاخیر در راه اندازی نسل سوم و انحصاری کردن این نسل برای اپراتور سوم باعث شد تا اپراتور اول و اپراتور دوم نتوانند در سالیان گذشته پروانه نسل خود را ارتقا دهند ، این مساله به دفعات با اعتراض دواپراتور فعال در بازار مواجه شد. اما سرانجام شهریور سال گذشته ابتدا ایرانسل و چند ماه بعد نیز همراه اول توانستند مجوز ارائه خدمات نسل سوم و چهارم را از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی دریافت کنند و به نظر می رسد تا به امروز اپراتورها به تعهدات خود در زمینه پوشش و وعده هایی که داده اند عمل کرده اند، هرچند که بسیاری از کاربران اپراتورها معتقدند خدمات بر بستر نسل سوم و چهارم ارتباطی آنطور که باید و شاید نیست؛ چرا که نسل چهارم موبایل اجازه دسترسی به اینترنت با سرعتی تا ۱۰ برابر بیشتر از نسل سوم موبایل را می‌دهد.
در حال حاضر بسیاری از تلفن‌های هوشمند و تبلت‌ها نسل چهارم موبایل را پشتیبانی می‌کنند، اما قرار است نسل سوم و چهارم ارتباطی چه خدماتی به مشترکان خود ارائه کنند و با وجود گذشت زمانی اندک از اعطای مجوز به اپراتورها، آیا آنها توانسته اند خدمات لازم را به کاربرانشان ارائه کنند؟
«نسل اول فناوری تلفن بی‌سیم» یا G1 در سال ۱۹۸۰ مطرح شد و تا هنگام جایگزینی با تلفن‌های دیجیتال نسل۲ ادامه داشت. تفاوت اصلی بین 2 سیستم تلفن همراه، نسل یک و نسل دو این بود که شبکه‌های نسل یک از سیگنال‌های رادیویی آنالوگ استفاده می‌کردند؛ در حالی که شبکه‌های نسل دو از سیگنال‌های رادیویی دیجیتال.
شبکه‌های سلولی نسل دوم مانند GSM، که فقط برای انتقال صوت مورد استفاده قرار می‌گیرند، ذاتا دارای تکنولوژی سوییچ مداری هستند.
شبکه‌های نسل 2/5 مانند GPRS، مدل گسترش یافته شبکه‌های نسل 2 هستند که از تکنولوژی سوییچ‌مداری برای انتقال صوت و از سوییچ بسته‌ای برای تبادل دیتا استفاده می‌کنند. تکنولوژی سوییچ مداری ایجاب می‌کند که کاربران بر مبنای زمان سنجیده شوند نه بر مبنای میزان دیتای انتقال داده شده، چراکه پهنای باند فقط برای کاربر اختصاص داده شده است. در مقابل، تکنولوژی سوییچ بسته‌ای، پهنای باند را بیشتر مورد استفاده قرار داده و به بسته‌های هر کاربر اجازه رقابت برای بدست آوردن پهنای باند را می‌دهد و کاربرها را بر مبنای میزان دیتای انتقال داده شده، مورد حسابرسی قرار می‌دهد.
و اما 3G نسل سوم تکنولوژی ارتباطی سیار (سلولار آنالوگ برای نسل اول و دیجیتال PCS برای نسل دوم) است. شبکه‌های نسل 3 (UMTS) قصد داشتند مشکلات متعددی که نسل‌های 2 و 2/5 با آن روبه‌رو شده بودند را بر طرف کنند. از جمله این مشکلات می‌توان به سرعت پایین و وجود تکنولوژی‌های ناهمخوان و سازگار ناپذیر(TDMA/CDMA) در کشورهای مختلف اشاره کرد.
3G شبکه‌ای با تکنولوژی سلولی است که علاوه بر تماس‌های تلفنی و دسترسی به اینترنت پرسرعت واقعی، منطقه وسیعی را هم پوشش می‌دهد. عاملی که باعث تفاوت 3G و سیستم کنونی تلفن همراه است شبکه‌های آن‌هاست. شبکه‌های 3G حجم بسیار وسیع‌تری از اطلاعات را منتقل می‌کنند. مانند ارسال ویدیو کلیپ، آهنگ‌ها، بازی‌ها و بسیاری از این دست از شخصی به شخص دیگر.
اما بگذارید نگاهی دقیق‌تر به مزایا و امکانات نسل 3 تلفن همراه داشته باشیم. برخی از این امکانات به این شرح است:
نمایش تصویری و ویدیو کنفرانس،همانطور که از عنوان آن می‌توان تصور کرد، شما در حال صحبت با مخاطب‌تان می‌توانید تصویر زنده او را نیز ببینید. از این امکان می‌شود در ارتباط چند کاربر به صورت ویدیویی یا همان ویدیو‌کنفرانس نیز استفاده کرد.
اینترنت پرسرعت روی موبایل،با استفاده از تکنولوژی 3G می‌توانید سرعتی تا 2 مگابایت بر ثانیه برای دسترسی به شبکه (و اینترنت) در حال سکون، یا در حال حرکت کند (مثل راه رفتن) سرعتی تا 348 کیلوبیت بر ثانیه و در اتومبیل سرعتی حدود 128 کیلوبیت بر ثانیه داشته باشید. این خود تحولی عظیم نسبت به اینترنت در نسل‌های قبلی تلفن همراه است.
تماس و ارتباط صوتی، در این تکنولوژی، ارتباط صوتی به تماس تلفنی 2 کاربر خلاصه نمی‌شود بلکه می‌توان کنفرانس‌های صوتی برگزار کرد یا ایمیل و پیغام صوتی نیز ارسال کرد.
انتقال پیام، انتقال پیام‌های مختلف از دیگر توانایی‌های تکنولوژی 3G است. اینگونه که شما می‌توانید پیام‌های چند رسانه‌ای یا MMS ارسال و دریافت کنید. به‌عنوان مثال شما در ورزشگاه تصویر گل تیم مورد علاقه‌تان را ضبط کرده و در کمتر از چند لحظه به دوست خود در نقطه‌ای دیگر، خارج از ورزشگاه ارسال می‌کنید. دیگر اینکه می‌توان انتقال پیام‌های الکترونیکی را نیز انجام داد و ضمیمه‌های آنها را نیز با سرعتی بسیار بالا دانلود کرد.
تشخیص موقعیت جغرافیایی، این امکان برای کاربر فراهم است که موقعیت جغرافیایی خود را در هر کجا که هست تشخیص دهد، فقط کافی است یک نقشه دیجیتال بر روی موبایل خود در اختیار داشته باشد. تصور کنید برای کسی که در جایی گم شده و نیاز دارد که بداند کجاست چقدر می‌تواند مفید باشد.
چت، همه ما به ارزش امکان چت کردن روی تلفن همراه آگاه هستیم. کاربردی که پیش‌بینی می‌شود در کشور ما نیز از محبوب‌ترین امکانات ارایه شده در این تکنولوژی باشد.
توانمندی‌های این تکنولوژی بسیار بیشتر از موارد یاد شده است که برای مثال می‌توان به موج جدیدی از سرگرمی‌ها، بازی‌های آنلاین روی تلفن همراه، تبلیغات نوین و غیره اشاره کرد.
چالش هایی که هنوز رفع نشده است
اما با وجود موجی از نرم‌افزارهای پیام رسان که با نصب روی گوشی و اتصال به اینترنت می‌توان از تمام مزیت‌های ذکر شده در نسل سوم تلفن همراه بدون محدودیت‌های قانونی بهره برد، این چالش جدی و مهم وجود دارد که آیا کاربران همچنان به این نسل احتیاج دارند؛ چراکه امروز کاربران در بستر مجازی تمام این خدمات را به رایگان در اختیار دارند.
از سوی دیگر ارایه تماس تصویری و اینترنت پرسرعت به کاربران خانگی بر اساس قوانین ممنوع است. از سوی دیگر با توجه به گسترش روزافزون شبکه‌های وای‌فای، وایمکس و ADSL در کشور قیمت استفاده از این خدمات بسیار مقرون به صرفه‌تر از استفاده از اینترنت روی شبکه نسل 3 تمام می‌شود.
و اما نسل چهارم، یک راه‌حل جامع بر مبنای IP برای انتقال صدا، تصویر و داده استفاده می‌کند و بر پایه اصل "هرجا و هر زمان" داده‌ها را با سرعتی بسیار بالاتر از نسل‌های قبل در اختیار کاربر قرار می‌دهد.
کاربر باید هنگام تحرک بالا (در ماشین و قطارهای تندرو) حداقل به اینترنتی با سرعت ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه دسترسی داشته باشد و هنگام تحرک پایین (هنگام پیاده‌روی و در منزل) به سرعتی معادل یک گیگابیت بر ثانبه دسترسی داشته باشد.
باید دقت داشت که استفاده از عبارت "حداقل" در توصیف نسل چهارم به این معناست که اگر استانداردی بتواند سرعتی بیش از حداقل‌های تعیین شده را محقق سازد لزوماً از نسل چهارم متفاوت نخواهد بود. این بدین معناست که ادعای شرکت‌هایی که مدعی گذر از نسل چهارم و عرضه نسل پنجم شبکه تلفن همراه هستند، بدون اخذ تاییدیه اتحادیه جهانی مخابرات یک ادعای بی اساس و کذب خواهد بود. چرا که ، مرجع تعیین حداقل‌های نسل پنجم اتحادیه جهانی مخابرات است و لاغیر.
شبکه باید به صورت پویا قادر باشد از منابع شبکه به گونه‌ای استفاده کند که به طور همزمان به تعداد بیشتری کاربر دسترسی بدهد. شرایطی که یک شرکت مدعی تحقق استاندارد تلفن همراه با اجرای به این سطوح خدمت دست می‌یابد در حالت آزمایشگاهی و متفاوت از دنیای واقعی است.
استانداردهای ال تی ای (LTE و Wimax) به خاطر اینکه برخی از الزامات تدوین شده در تعریف نسل چهارم تلفن همراه را محقق نمی‌کنند در زمره استانداردهای نسل چهارم تلفن همراه قرار نمی‌گیرند. بلکه نسخه پیشرفته این استانداردها یعنی وایمکس۲ و ال تی ای پیشرفته الزامات نسل چهارم را محقق خواهند ساخت. البته اتحادیه جهانی مخابرات در جلسه ششم دسامبر ۲۰۱۰ اذعان کرد که می‌توان به ال تی ای، وایمکس و حتی استانداردهای پیشرفته نسل سوم همانند "اچ اس پی ای پلاس" که بهبودهای بنیادی در نحوه ارائه خدمت و قابلیت‌های خود داده‌اند نیز می‌توانند نسل چهارم قلمداد شوند. اما نسل چهارم واقعی باید به وایمکس۲ و ال تی ای پیشرفته اطلاق شود. نکته مهم در مورد جوامع توسعه دهنده این دو استاندارد اینست که استانداردهای وایمکس توسط شرکت‌هایی همچون اینتل، سیسکو و گوگل حمایت می‌شود در حالی که استاندارد ال تی ای توسط شرکت‌های بزرگ مخابراتی و تولیدکنندگان تلفن همراه در حال اشاعه است.
از لحاظ تکنیکی در نگاه ساده سرعت بارگذاری و بارگیری در LTE نسبت به نسل‌های قبل بسیار بالاتر است. البته جدای از نرخ داده بالا، تاخیر کمتر در ارسال بسته‌ها که منجر به کیفیت فوق‌العاده VoIP، ویدیو کنفرانس و سرویس‌های همزمان می‌شود و هم‌چنین از دید یک اپراتور پهنای باند با کانال‌های متغیر که در محدوده 1.25-20 MHz است.
مهم‌ترین ویژگی برجسته LTE این است که تمامی زیرساخت آن بر اساس IP است، به عبارت بهتر بخش هسته شبکه کاملا همگام با پروتکل‌های TCP/IP است و از سیگنالینگ معمولی که در شبکه‌های قدیمی‌تر به خصوص GSM استفاده می‌شد خبری نیست.
نرخ انتقال داده در این فناوری ۳۲۶ مگابیت در ثانیه برای بارگیری و ۸۶ مگابیت در ثانیه برای بارگذاری در طیف فرکانسی ۲۰ مگاهرتز است که در این شرایط حدود ۴۰۰ کاربر به‌صورت همزمان در یک سلول می‌توانند فعال و در عین حال متحرک باشند. در شبکه نسل سوم پیشرفته یا HSPA تاخیر در حدود ۴۰ تا ۵۰ میلی‌ثانیه است که در LTE به حدود ۱۰ میلی‌ثانیه کاهش پیدا می‌کند. این نسل جانشینی برای نسل سوم (3G) و نسل دوم (2G) این استانداردهاست.
در نسل چهارم، برای ارتباطات موبایلیته (ارتباط در حال حرکت) مانند استفاده در قطار یا خودرو حداکثر سرعت ۱۰۰ مگابیت در ثانیه و برای ارتباطات نسبتا ثابت و بدون جابجایی مانند کاربران پیاده‌رو یا ساکن، یک گیگابیت در ثانیه است.
این در حالی است محمود واعظی، ورود زودهنگام فناوری نسل چهارم شبکه تلفن همراه با پهنای باند بالاتر به کشور را دستاوردی مفید برای نسل آینده ایران دانسته و گفته بود: نباید اجازه داد اپراتورها بر روی فناوری که با این سرعت وارد و خارج شده و عمرش به پایان رسیده، بار دیگر سرمایه‌گذاری کنند.
مهدی پایدار کارشناس ارتباطی در این خصوص معتقد است: شبکه‌های موبایل نسل چهارم یک انقلاب در تکنولوژی‌های بی‌سیم محسوب می‌شوند، به‌طوری که با دریافت سرویس‌های 4G بیشتر احساس می‌کنید که یک شبکه LAN خریداری کرده‌اید تا یک دستگاه موبایل.
وی خاطرنشان کرد: با وجود اینکه اپراتورهای تلفن همراه در کشور به نوبت اقدام به زیرسازی برای افزایش دامنه استفاده از نسل جدید تلفن همراه کرده‌اند اما به دلایلی از جمله آماده نبودن زیرساخت‌های لازم برای افزایش دادن سرعت انتقال داده‌ها هنوز بسیاری از نقاط کشور قادر به استفاده از این امکان نیست.
وی گفت: اما همه چیز در نسل‌هایی که گفته می‌شود بالاترین سرعت را شبکه‌های تلفن‌های همراه به دنبال دارند، ختم نمی‌شود. نسلی پیشرفته‌تر به زودی پیش روی جهان قرار می‌گیرد که تصوراتمان را از ارتباطات مخابراتی دگرگون می‌کند و زندگی نیمه هوشمند ما را تبدیل به دنیایی می‌کند که ناگزیر از استفاده از فناوری‌های دیجیتال می‌شویم.
در هر صورت کارشناسان معتقدند بعد از وضع استانداردهای نسل پنجم ایجاد و راه اندازی شبکه‌های مخابراتی بر این اساس تا سال 2020 به طول خواهد انجامید.
در واقع می‌توان گفت هر یک دهه شاهد تغییر اساسی در شبکه‌های مخابراتی و از راه رسیدن نسل جدیدی از شبکه‌ها هستیم که از امکانات و توانمندی‌های خاصی برخوردارند.
انتظار می‌رود در شبکه‌های نسل پنجم سرعت آپلود و دانلود از مرز یک گیگابیت در ثانیه بگذرد. این رقم در شبکه‌های نسل چهارم معادل 100 مگابیت در ثانیه تعریف شده است.
این رقم که بسیار سریع‌تر از سرعت تبادل دیتا از طریق شبکه‌های اینترنت فعلی در بسیاری از کشورهای جهان است دسترسی به تمامی خدماتی را که فعلا تنها از طریق شبکه اینترنت در دسترس است را ممکن می‌کند که از جمله آنها می‌توان به خدمات پیشرفته ویدیویی مانند ویدیو کنفرانس، تماشای هزاران شبکه تلویزیونی ماهواره ای و اینترنتی با کیفیت عالی، بهره‌مندی از سرویس‌های چندرسانه ای آموزش الکترونیک، بارگذاری ده‌ها گیگابایت اطلاعات در عرض چند دقیقه و ... اشاره کرد.
بد نیست بدانید که سرعت تبادل دیتا در شبکه‌های مخابراتی با رشد بسیاری سریعی مواجه بوده است. این رقم در شبکه‌های نسل اول تنها 2/1 کیلوبیت در ثانیه بود که در شبکه‌های نسل دوم به 6/9 کیلوبیت در ثانیه و در شبکه‌های نسل سوم به 384 کیلوبیت در ثانیه و سپس بیش از 2 مگابیت در ثانیه افزایش یافت. این رقم در شبکه‌های نسل چهارم 100 مگابیت در ثانیه بود و در شبکه‌های نسل پنجم هم به یک گیگابیت در ثانیه خواهد رسید. باید توجه داشت که سازگاری این استاندارد با IPv6 یا پروتکل اینترنتی نسخه 6 یکی از مهم ترین مزایای آن محسوب می شود.
در حالی که راه اندازی شبکه‌های نسل پنجم در اکثر نقاط جهان تنها در مرحله مطالعاتی است، کره‌ای‌ها در این زمینه وارد مراحل اجرایی هم شده‌اند.
در پایان امید است نسل سوم و چهارم ارتباطی در ایران نیز همانند دیگر کشورهای دنیا بتوانند خدمات و ارزش افزوده های نام برده شده را به کاربرانشان ارائه کنند ،و نسل چهارم و سوم ارتباطی همانند نسل اول و دوم به برقراری تماس و ردو بدل شدن پیامک ختم نشود.و آرز کاربران برای خدمات نسل سوم و چهارم محقق شود.
انتهای پیام
این وب سایت در دیتاسنتر آسیاتک میزبانی می شود